Khi Trò Chơi Trở Nên Nguy Hiểm

Tại sao trẻ em dễ bị thu hút vào các nhóm trực tuyến độc hại và cách ngăn chặn.

Điểm chính

• Trẻ em khao khát được thuộc về nhóm, khiến các em dễ bị thao túng trực tuyến.
• Tư duy phản biện giúp thanh thiếu niên chống lại các ảnh hưởng độc hại giống giáo phái.
• Lỗ hổng về an toàn trên nền tảng mạng xã hội tạo điều kiện cho kẻ xấu lợi dụng người dùng trẻ tuổi.

Hiện tượng “Spawnism” trên trò chơi Roblox là một ví dụ đáng báo động về cách những thế giới ảo tưởng có thể bị những kẻ xấu lợi dụng để gây ra tổn hại thực tế (Sellman, 2025). Đây không phải lần đầu tiên xảy ra tình trạng này. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng các không gian trực tuyến mang tính nhập vai cao có thể là môi trường thuận lợi cho hành vi dụ dỗ và ép buộc (Robertson, 2024). Ban đầu, “Spawnism” chỉ là một tính năng nhập vai vô hại trong trò chơi Forsaken trên Roblox, xoay quanh một vị thần hư cấu “Spawn” được cho là mang lại sự luân hồi. Tuy nhiên, nhóm đối tượng xấu đã chiếm đoạt cốt truyện này và biến nó thành một hệ thống niềm tin nguy hiểm.

Những cá nhân này không chỉ lan truyền những ý tưởng kỳ quặc mà còn nhắm vào các trẻ em và thanh thiếu niên dễ tổn thương, thuyết phục một số em khắc biểu tượng của giáo phái lên da thịt, thực hiện các hành vi hạ thấp nhân phẩm trước máy quay, và trong những trường hợp nghiêm trọng nhất, dẫn đến hành vi tự làm hại bản thân nghiêm trọng. Quy trình này diễn ra rất có chủ đích. Trước tiên, những kẻ xấu tìm kiếm các trẻ em đang gặp khó khăn, như có dấu hiệu trầm cảm, cô đơn, hoặc tò mò về hành vi tự làm hại. Khi tiếp cận được qua trò chơi, chúng chuyển cuộc trò chuyện sang các nền tảng ít kiểm soát hơn như Discord. Tại đó, xa khỏi sự giám sát, chúng xây dựng lòng tin, tạo cảm giác thuộc về giả tạo và ép buộc trẻ em thực hiện các nghi thức leo thang, ràng buộc các em vào nhóm qua bí mật, nỗi sợ và thao túng cảm xúc.

Ảnh hưởng tiêu cực này không chỉ xảy ra vì trẻ “quá nhỏ để nhận biết.” Mà bởi vì tuổi vị thành niên là giai đoạn dễ tổn thương. Đây là thời điểm để các bạn trẻ khám phá bản thân, tìm chỗ đứng và xác định niềm tin. Nhiều người trẻ khao khát được chấp nhận và có mục đích sống, và những nhóm này lợi dụng chính những nhu cầu đó. Trò chơi trực tuyến đặc biệt nguy hiểm trong bối cảnh này vì tính nhập vai cao, phản hồi liên tục và thiết kế nhằm kết nối mọi người. Khi các biện pháp bảo vệ yếu kém, chính những yếu tố khiến trò chơi hấp dẫn cũng trở thành “mồi” lý tưởng cho những kẻ săn mồi.

Tâm lý xã hội từ lâu đã chỉ ra rằng thanh thiếu niên dễ bị ảnh hưởng quá mức khi đang tìm kiếm ý nghĩa, bản sắc và sự thuộc về. Các nhóm giống giáo phái, dù trực tiếp hay trực tuyến, rất giỏi trong việc cung cấp những điều này qua những câu chuyện hấp dẫn, phần thưởng cảm xúc và cảm giác độc quyền (Teply, 2023). Trong trường hợp Spawnism, ý tưởng “tái sinh” sau khi chết không chỉ là một cơ chế trò chơi, mà được trình bày như một sự thật bí mật và quyền năng. Việc “thuộc về” nhóm đồng nghĩa với việc bạn là người đặc biệt.

Những kẻ thao túng cũng biết rằng để kiểm soát ai đó thì cần cắt đứt họ khỏi các tiếng nói bên ngoài. Best (2018) giải thích rằng các nhà lãnh đạo thao túng cô lập thành viên khỏi những người có thể nghi ngờ câu chuyện của nhóm và khiến họ phụ thuộc vào nhóm để được xác nhận. Trên môi trường trực tuyến, điều này thể hiện qua “buồng vọng” kỹ thuật số, nơi những người bên ngoài như cha mẹ, giáo viên, bạn bè bị vẽ nên là “kẻ không tin” hoặc thậm chí là kẻ thù.

Công nghệ còn làm tình hình trở nên nghiêm trọng hơn. Newland (2022) chỉ ra các tính năng như “kết nối đáng tin cậy” trong trò chuyện thoại của Roblox làm giảm mức độ an toàn. Điều này giúp người lạ dễ dàng tiếp cận trực tiếp trẻ em mà không bị phát hiện hoặc chặn lại. Khi kênh riêng tư được mở, kẻ xấu có thể xây dựng mối liên hệ và ảnh hưởng lâu dài một cách bí mật.

Cũng có vấn đề về kỹ năng đọc hiểu truyền thông. Eichel (2015) lưu ý rằng trẻ em tham gia sâu vào môi trường nhập vai thường dễ nhầm lẫn ranh giới giữa thực và giả, đặc biệt khi có người đáng tin củng cố ảo giác đó. Đây chính là điểm yếu mà những người tuyển mộ Spawnism đã lợi dụng.

Việc ngăn chặn những tình huống như thế này không phải là một giải pháp đơn giản mà cần sự phối hợp từ nhiều phía, bao gồm giáo viên, phụ huynh và các biện pháp an toàn hiệu quả trên các nền tảng mà trẻ sử dụng hàng ngày. Bước đầu tiên và quan trọng nhất là dạy trẻ cách tư duy độc lập khi trực tuyến. Điều này có nghĩa là vượt qua lời khuyên cũ “đừng nói chuyện với người lạ” và giúp trẻ nhận biết các dấu hiệu thao túng thật sự, như sự tâng bốc quá mức, cố gắng dọa nạt để ép buộc, hoặc hứa hẹn vị thế “đặc quyền” bên trong nhóm. Trẻ cần được khuyến khích tự hỏi “Điều này có hợp lý không?” và kiểm tra thông tin, ngay cả khi đó là từ người mà các em tin tưởng trong một trò chơi tưởng chừng chỉ là giải trí.

Phụ huynh cũng đóng vai trò quan trọng, nhưng cần giữ sự cân bằng. Việc theo dõi mọi hành động trực tuyến của trẻ có thể khiến các em trở nên bí mật hơn. Thay vào đó, phụ huynh nên biết trẻ chơi trò gì, sử dụng nền tảng nào và tương tác với ai. Cần có những cuộc trò chuyện cởi mở về các trải nghiệm lạ hoặc khó chịu trên mạng — mà không vội vàng phán xét hay phạt, để trẻ cảm thấy an toàn khi chia sẻ.

Các công ty vận hành nền tảng cũng có trách nhiệm lớn. Vụ việc Spawnism cho thấy các kẽ hở về an toàn có thể nguy hiểm thế nào. Các nền tảng cần có hệ thống phát hiện cộng đồng độc hại hiệu quả hơn, cơ chế ngăn chặn nhanh hơn và kiểm soát chặt chẽ hơn các tính năng cho phép liên lạc riêng tư dễ dàng. Các cơ quan quản lý có thể phạt các công ty không bảo vệ trẻ em, nhưng các quy định cần cập nhật nhanh chóng theo tốc độ thay đổi của các mối đe dọa trực tuyến.

Cuối cùng, can thiệp sớm rất quan trọng. Nếu trẻ đột nhiên rút lui khỏi bạn bè, trở nên kín đáo hoặc có dấu hiệu tự làm hại bản thân, đó là cảnh báo có vấn đề. Việc can thiệp sớm với sự hỗ trợ của chuyên gia tâm lý sẽ giúp phá vỡ ảnh hưởng của nhóm thao túng trước khi nó trở nên quá sâu đậm.

Spawnism không phải là trào lưu kỳ lạ duy nhất trên mạng. Nó là một phần trong mô hình lớn hơn và đáng lo ngại hơn. Các cộng đồng độc hại trực tuyến nhắm vào trẻ em bằng cách kết hợp thao túng tâm lý với các lỗ hổng về an toàn mạng. Đây là sự pha trộn giữa nhu cầu cảm xúc, tính dễ tổn thương trong giai đoạn phát triển và các điểm mù công nghệ. Giải pháp cũng phải đa chiều: trang bị cho các bạn trẻ kỹ năng tư duy phản biện, giữ cho giao tiếp giữa trẻ em và người lớn có trách nhiệm luôn cởi mở, và buộc các nền tảng trực tuyến chịu trách nhiệm khi không bảo vệ được người dùng nhỏ tuổi nhất.

Các thế giới ảo tưởng có thể kích thích sáng tạo, xây dựng tình bạn và mang lại niềm vui. Nhưng nếu thiếu giới hạn và giám sát, chúng cũng có thể bị biến dạng thành công cụ khai thác. Spawnism là minh chứng rõ ràng cho mức độ nghiêm trọng có thể xảy ra khi điều đó diễn ra.

Tác giả : Sam Goldstein Ph.D.

Dịch và hiệu đính: Phương anh

Nguồn: Psychologytoday