Nghiên cứu mới cho thấy: thực hành Khắc kỷ giúp tăng khả năng hồi phục tâm lý (resilience), bình tĩnh và hạnh phúc

Điểm nổi bật:

Các nghiên cứu gần đây chứng minh rằng Chủ nghĩa Khắc kỷ đích thực – khác với kiểu “giữ vẻ mặt lạnh lùng” hay kìm nén cảm xúc – liên quan tích cực đến sức khỏe tinh thần và mức độ hạnh phúc cao hơn.
Thang đo Thái độ và Hành vi Khắc kỷ (Stoic Attitudes and Behaviours Scale – SABS) xác định bảy khía cạnh cốt lõi trong việc thực hành Khắc kỷ.
Những người có điểm SABS cao thường thể hiện khả năng hồi phục cảm xúc (emotional resilience) tốt hơn, ít tức giận hơn, và có mức độ hài lòng với cuộc sống cao hơn.

Chủ nghĩa Khắc kỷ: Khoa học và triết lý sống sâu sắc hơn vẻ ngoài “lạnh lùng”

Khi nghe đến từ “Khắc kỷ” (Stoic), hầu hết mọi người thường hình dung đến một người “giữ vẻ mặt lạnh lùng”, kìm nén cảm xúc, im lặng chịu đựng và giả vờ như không quan tâm.
Tuy nhiên, tâm lý học hiện đại – và cả những thân chủ trong thực hành trị liệu tâm lý của tôi – cho thấy kiểu đè nén cảm xúc này thực chất gây hại cho sức khỏe tinh thần.

Trái lại, Chủ nghĩa Khắc kỷ cổ đại – được thực hành bởi Marcus Aurelius, Seneca và Epictetus – lại mang ý nghĩa hoàn toàn khác. Đó là triết lý về lý trí, chánh niệm, lòng trắc ẩn và sống có mục đích.
Nhờ những nghiên cứu mới, chúng ta giờ đây có thể đo lường mức độ một người suy nghĩ và hành động như một “người Khắc kỷ đích thực”.

Thang đo Thái độ và Hành vi Khắc kỷ (Stoic Attitudes and Behaviours Scale – SABS)

SABS là bộ công cụ đầu tiên được kiểm chứng khoa học nhằm đánh giá mức độ thực hành Chủ nghĩa Khắc kỷ một cách chân thực.
Tôi là nhà nghiên cứu chính trong quá trình phát triển thang đo này, cùng với các cộng sự Gary Brown, Ray DiGiuseppe, Johannes Karl, Ronald Fischer, Greg Lopez và nhóm Modern Stoicism.

Bảy khía cạnh cốt lõi của Chủ nghĩa Khắc kỷ theo thang đo SABS:

Niềm tin về Kiểm soát (Beliefs About Control):
Nhận thức rằng chúng ta không thể kiểm soát các sự kiện, người khác hay quá khứ — nhưng có thể kiểm soát thái độ, suy nghĩ và hành vi tự nguyện của chính mình.
Niềm tin về Hạnh phúc (Beliefs About Happiness):
Hiểu rằng phúc lợi thực sự (true well-being) phụ thuộc vào những điều nằm trong tầm kiểm soát, như đức hạnh và nhân cách, chứ không phải tiền bạc hay địa vị.
Chánh niệm Khắc kỷ (Stoic Mindfulness):
Rèn luyện quan sát tư duy và thói quen nhận thức, thông qua thực hành phản tư hàng ngày (daily reflection) để nhận diện và điều chỉnh mẫu suy nghĩ tiêu cực.
Đức hạnh (Virtue):
Đưa trí tuệ, dũng cảm, công bằng và tự chủ vào hành động thực tiễn hằng ngày.
Lòng nhân ái và trắc ẩn (Benevolence and Compassion):
Nhận ra tính nhân loại chung và mở rộng sự tử tế, cảm thông và chăm sóc tới người khác.
Phát triển đạo đức (Ethical Development):
Xem cuộc sống như một hành trình phát triển liên tục của tự nhận thức và hoàn thiện bản thân.
Thế giới quan Khắc kỷ (Stoic Worldview):
Đặt đời sống cá nhân trong bức tranh rộng lớn của vũ trụ, từ đó nuôi dưỡng sự chấp nhận, biết ơn và tầm nhìn toàn thể.

Đây rõ ràng là một triết lý sống sâu sắc, khác xa với hình ảnh người Khắc kỷ “mặt lạnh như đá” mà nhiều người vẫn lầm tưởng.

Những phát hiện từ nghiên cứu về Chủ nghĩa Khắc kỷ (Stoicism)

Kết quả nghiên cứu cho thấy gì?

Thang đo Thái độ và Hành vi Khắc kỷ (Stoic Attitudes and Behaviours Scale – SABS) đã được thử nghiệm với hàng nghìn người trên toàn thế giới.
Kết quả rất rõ ràng:

Những người có điểm Khắc kỷ cao báo cáo mức độ hài lòng với cuộc sống cao hơn, khả năng phục hồi tâm lý (resilience) mạnh mẽ hơn, và ít tức giận hoặc lo âu hơn.
Ngược lại, những người có điểm cao ở kiểu “giữ vẻ mặt lạnh lùng” – tức là kìm nén cảm xúc, che giấu nỗi đau – lại có mức độ hạnh phúc thấp hơn.

Ngoài ra, nghiên cứu từ chương trình Stoic Week – sự kiện thường niên nơi người tham gia thực hành sống như một người Khắc kỷ trong 7 ngày – cho thấy chỉ một tuần luyện tập cũng có thể tăng đáng kể cảm giác bình an và hạnh phúc.
Nhiều người tham gia mô tả họ cảm thấy bình tĩnh hơn, tập trung hơn, và chấp nhận cuộc sống một cách nhẹ nhàng hơn.

Trong thực hành trị liệu lâm sàng, tôi cũng nhận thấy rằng khi con người áp dụng các nguyên tắc Khắc kỷ vào đời sống, họ thường cải thiện mối quan hệ, giảm căng thẳng và tăng cường sức khỏe tinh thần tổng thể.

Một tấm gương và một tấm bản đồ: Vai trò của SABS

Thang đo SABS không chỉ là công cụ nghiên cứu, mà còn là phương tiện phát triển cá nhân – vừa là tấm gương soi, vừa là tấm bản đồ định hướng.

Bạn có thể đạt điểm cao ở niềm tin về kiểm soát – hiểu rằng không thể kiểm soát hành vi người khác – nhưng lại điểm thấp ở chánh niệm Khắc kỷ, nghĩa là vẫn dễ phản ứng bốc đồng.
→ Thông điệp: bạn hiểu nguyên tắc, nhưng cần luyện tập áp dụng trong khoảnh khắc thực tế.
Hoặc bạn đạt điểm cao ở chánh niệm Khắc kỷ – thường xuyên quan sát suy nghĩ – nhưng lại thấp ở niềm tin về hạnh phúc, vẫn gắn hạnh phúc với tiền bạc hay danh tiếng.
→ Khi đó, bước tiếp theo là suy ngẫm sâu hơn về điều thật sự mang lại sự mãn nguyện.

Thang đo này giúp bạn nhận diện điểm mạnh và vùng cần phát triển trên hành trình trở thành người Khắc kỷ đích thực.

Tại sao điều này quan trọng ngay lúc này?

Hai thập kỷ trước, chánh niệm (mindfulness) đã được đưa từ thực hành Phật giáo vào tâm lý học hiện đại, nhờ công trình của Jon Kabat-Zinn và các nghiên cứu được kiểm chứng khoa học.
Ngày nay, chánh niệm đã trở thành một phần không thể thiếu trong y học, giáo dục và doanh nghiệp.

Tương tự, SABS có thể mở ra cánh cửa mới cho Chủ nghĩa Khắc kỷ.
Khi cho phép đo lường thực hành Khắc kỷ một cách khoa học, SABS mở đường cho các ứng dụng trong sức khỏe tâm thần, huấn luyện khả năng hồi phục, và hỗ trợ bệnh nhân mạn tính.

Chủ nghĩa Khắc kỷ (Stoicism) có thể bổ sung những khoảng trống trong các phương pháp hiện tại:

Liệu pháp Nhận thức – Hành vi (CBT) rất hiệu quả với rối loạn cụ thể, nhưng ít đề cập đến ý nghĩa và mục đích sống.
Chánh niệm (Mindfulness) giúp ta nhận biết suy nghĩ và cảm xúc, nhưng không mạnh trong việc thử thách những tư duy sai lệch hay định hướng đạo đức.

Trong khi đó, Khắc kỷ mang lại cả hai:

Tư duy sáng suốt – Hành động có định hướng – Và tầm nhìn về cách con người có thể sống trọn vẹn, an nhiên và có đạo đức.

5 Câu hỏi giúp bạn kiểm tra “mức độ Khắc kỷ” của bản thân

Hãy đánh giá mỗi câu từ 1 (hoàn toàn không đồng ý) đến 7 (hoàn toàn đồng ý):

Tôi thường nhắc nhở bản thân rằng một số điều nằm trong tầm kiểm soát của tôi, còn một số thì không.
Khi gặp khó khăn, tôi dừng lại suy ngẫm trước khi phản ứng.
Tôi tin rằng hạnh phúc phụ thuộc vào nhân cách và đức hạnh hơn là tiền bạc hay danh tiếng.
Tôi sống nhất quán với các đức hạnh như trí tuệ, dũng cảm, công bằng và tự chủ.
Tôi cảm thấy gắn kết với con người khác và hành động với lòng trắc ẩn.

Tổng điểm cao cho thấy bạn đang thực hành các nguyên tắc Khắc kỷ khá tốt.
Điểm thấp là gợi ý để bạn xem xét và rèn luyện sâu hơn ở những khía cạnh còn yếu.

(Lưu ý: Các câu hỏi trên được chuyển thể từ Thang đo SABS đầy đủ gồm 40 mục.)

Nếu bạn muốn tiếp tục thực hành lâu dài, cuốn sách “365 Ways to Be More Stoic” của tác giả cung cấp bài tập mỗi ngày giúp bạn nuôi dưỡng sự bình an, tự chủ và trí tuệ Khắc kỷ trong từng lựa chọn sống.

Nguồn: Psychology Today

Tác giả: Tim LeBon M.Phil.

Dịch và hiệu đính: Phương Anh

Khoa học đằng sau Chủ nghĩa Khắc kỷ (Stoicism)