Gen Z và Millennials ưa chuộng thực phẩm chứa THC và đồ uống cần sa

Nghiên cứu về các sản phẩm chứa cần sa dạng ăn uống như bánh nướng, kẹo và đồ uống, cũng như các hình thức sử dụng cần sa khác, hiện vẫn còn ở giai đoạn sơ khai. Việc thanh thiếu niên sử dụng các sản phẩm này dưới bất kỳ hình thức nào vẫn chưa được chứng minh là an toàn. Dựa trên khối lượng lớn tài liệu nghiên cứu gần đây về phơi nhiễm THC, cần giả định rằng việc sử dụng là nguy hiểm cho đến khi có bằng chứng ngược lại.

Não bộ của thanh thiếu niên vẫn đang trong quá trình phát triển, đặc biệt là các vùng liên quan đến khả năng ra quyết định, kiểm soát xung động và điều chỉnh cảm xúc. Việc phơi nhiễm THC thường xuyên có thể làm thay đổi quá trình phát triển não bộ, gây suy giảm khả năng học tập, trí nhớ và sự tập trung. Việc sử dụng THC từ sớm và với tần suất cao ở tuổi vị thành niên có liên quan mật thiết đến tỷ lệ cao hơn của trầm cảm, lo âu và các vấn đề sức khỏe tâm thần khác.

Não bộ ở độ tuổi vị thành niên đặc biệt dễ bị ảnh hưởng bởi nguy cơ nghiện và rối loạn sử dụng cần sa. Mặc dù việc ăn uống thuốc thường được xem là ít gây nghiện hơn so với tiêm, hút hoặc hít, nhưng vẫn có thể gây nghiện. Ngoài ra, người dùng cần sa thường kết hợp nhiều hình thức như sử dụng edibles, đồ uống chứa THC, và đôi khi cả rượu hay các chất gây nghiện khác. Các sản phẩm như kẹo dẻo (gummy) và nước uống chứa hàm lượng THC cô đặc có thể dẫn đến việc tiêu thụ quá liều ngoài ý muốn, gây độc tính và các tình huống khẩn cấp về hành vi.

Ngày càng nhiều người trẻ trong thế hệ Gen Z và Millennials đang giảm tiêu thụ rượu và chuyển sang sử dụng các sản phẩm chứa THC từ cần sa, đặc biệt là dưới dạng thực phẩm (edibles) và đồ uống pha chế.

Xu hướng này phản ánh sự thay đổi trong thói quen tiêu dùng và nhận thức về sức khỏe tinh thần, giải trí có kiểm soát và nhu cầu trải nghiệm những lựa chọn thay thế ít độc hại hơn so với rượu truyền thống.

Những điểm chính

• Các nghiên cứu cho thấy thế hệ trẻ ngày nay tiêu thụ rượu ít hơn so với các thế hệ trước.
• Phụ huynh và bác sĩ nhi khoa nên chủ động hỏi thanh thiếu niên về việc sử dụng thực phẩm chứa cần sa (cannabis edibles).
• Hàm lượng THC trong các loại thực phẩm này thường không rõ ràng hoặc được ghi nhãn sai lệch.
• Tình trạng ngộ độc, số ca cấp cứu và nhập viện hồi sức do sử dụng cần sa dạng ăn uống đang có xu hướng tăng lên đáng kể.

Một tín hiệu tích cực: Theo nghiên cứu từ Đại học Michigan, trong năm 2024, tỷ lệ học sinh trung học sử dụng cần sa trong 12 tháng qua đã giảm xuống mức thấp kỷ lục trong ba thập kỷ qua — chỉ còn 26% ở học sinh lớp 12, 16% ở lớp 10 và 7% ở lớp 8.

Tuy nhiên, bên cạnh tin vui đó là một thực tế đáng lo ngại: Cần sa dưới dạng thực phẩm và đồ uống chứa THC đang ngày càng phổ biến trong giới thanh thiếu niên và người trẻ.

Thực phẩm chứa THC bao gồm các loại bánh nướng (brownie, bánh quy, bánh ngọt), kẹo dẻo (gummies), kẹo ngậm (kẹo mút, caramel, kẹo cứng), và cả đồ uống pha chế có chứa cần sa. Những sản phẩm này đang chứng kiến sự tăng trưởng đột biến về mức độ phổ biến, nhu cầu tiêu dùng và doanh số — đặc biệt trong 1–2 năm gần đây.

Cách đây khoảng 10 năm, khi tôi còn giữ chức Trưởng khoa Tâm thần tại Đại học Florida, chúng tôi chỉ nghe đến THC gummies và các loại thực phẩm chứa cần sa ở các bang như California hay Colorado – nơi đã hợp pháp hóa cần sa cho mục đích giải trí. Thời điểm đó, các sản phẩm này gần như chưa xuất hiện tại Florida. Đồ uống chứa THC cũng hoàn toàn vắng bóng trên thị trường.

Nhưng giờ đây, bức tranh đã thay đổi đáng kể.
Các loại thực phẩm chứa THC, đặc biệt là kẹo dẻo, đang trở nên phổ biến trong thanh thiếu niên, phần vì hương vị hấp dẫn, phần vì dễ giấu hơn so với cần sa dạng thô và các dụng cụ sử dụng đi kèm. Nhiều sản phẩm có thiết kế bao bì bắt mắt, trông giống như kẹo thông thường, chứa hàm lượng THC cao – khiến chúng dễ tiếp cận với người trẻ.

Gen Z và Millennials đang dần chuyển từ hút cần sang các dạng tiêu thụ như kẹo dẻo hoặc đồ uống THC, vì họ cho rằng những hình thức này “an toàn hơn” so với hút thuốc.

Tuy nhiên, sự thật là việc tiêu thụ THC dưới bất kỳ hình thức nào cũng tiềm ẩn rủi ro nghiêm trọng đối với sức khỏe tim mạch, não bộ và hành vi của người dùng thường xuyên.

Các sản phẩm đồ uống chứa THC bắt đầu thâm nhập thị trường Hoa Kỳ khoảng 5 năm trước, và hiện nay số lượng sản phẩm này đã tăng gấp đôi tại nhiều bang nơi cần sa hợp pháp. Doanh số hằng năm của các loại đồ uống THC tại Mỹ đã vượt mốc 1 tỷ USD.

Điều đáng lo ngại là nhiều sản phẩm chứa THC đang được bán tại các trạm xăng, cửa hàng tiện lợi hoặc trên mạng mà không có quy trình xác minh độ tuổi nghiêm ngặt — khiến thanh thiếu niên dễ dàng tiếp cận.

Một thành phần phổ biến trong các loại bánh chứa THC là bơ pha cần sa, thường được gọi là cannabutter. Đây là loại bơ được ngâm hoặc nấu với cần sa, sau đó được dùng để làm các món như bánh brownie, bánh quy, bánh ngọt, hoặc thậm chí được phết trực tiếp lên bánh mì hoặc các món ăn khác.

Quá trình làm cannabutter không có công thức chuẩn tuyệt đối – nồng độ THC có thể thay đổi rất nhiều tùy thuộc vào loại cần sa sử dụng, thời gian nấu, nhiệt độ và kỹ thuật chiết xuất. Chính vì vậy, mức độ THC trong các sản phẩm làm từ cannabutter rất khó kiểm soát.

Thực tế, một thanh kẹo được làm từ THC có thể chứa lượng THC cao gấp 4 lần hoặc hơn so với liều an toàn được khuyến nghị cho người trưởng thành. Điều này đặt ra nguy cơ lớn cho những người dùng thiếu hiểu biết, đặc biệt là thanh thiếu niên.

Các sản phẩm chứa THC dạng ăn uống (edibles) thường rất khó phân biệt với thực phẩm thông thường, vì không có mùi đặc trưng của cần sa như khi hút. Điều này khiến chúng dễ bị nhầm lẫn và trở nên khó kiểm soát, đặc biệt trong môi trường học đường hoặc gia đình có trẻ vị thành niên.

Tại Hoa Kỳ, doanh số bán thực phẩm chứa cần sa đã đạt 3,6 tỷ USD vào năm 2021 và được dự báo sẽ vượt mốc 8 tỷ USD vào năm 2025 – cho thấy đây là một thị trường đang phát triển nhanh chóng và thu hút sự quan tâm lớn từ người tiêu dùng.

Theo một nguồn tin từ dược sĩ tại Hoa Kỳ, tỷ lệ thanh thiếu niên sử dụng edibles dao động từ 21% ở học sinh lớp 10 tại Los Angeles đến 33% ở học sinh từ lớp 9 đến lớp 12 tại khu vực Bắc California. Đáng chú ý, 82% những người dùng cần sa trong vòng một tháng qua cũng sử dụng edibles hoặc đồ uống chứa THC, cho thấy đây không chỉ là hình thức thay thế mà đang trở thành lựa chọn phổ biến.

Việc tiêu thụ edibles (các sản phẩm có chứa THC ở dạng ăn) thường mất từ 30 phút đến 2 giờ mới bắt đầu phát huy tác dụng gây say. Hiệu quả của edibles kéo dài hơn đáng kể so với cần sa hút, tùy thuộc vào liều lượng được tiêu thụ, việc ăn khi đói hay no, và việc có sử dụng đồng thời thuốc hoặc rượu hay không.

Tác dụng cao điểm (peak effect) của edibles có thể bị trì hoãn từ 30 phút đến 3 giờ, thậm chí lên đến 8 giờ, vì THC khi được tiêu thụ qua đường miệng phải được chuyển hóa qua hệ tiêu hóa trước khi phát huy tác dụng. Việc thiếu hiểu biết về cơ chế chậm tác dụng này có thể khiến người dùng dùng quá liều do tưởng chưa đủ “phê”, từ đó dẫn đến rủi ro sức khỏe nghiêm trọng.

Một thách thức lớn khác là hàm lượng hoặc độ mạnh của THC trong edibles rất khó xác định chính xác, và trên thực tế, nhiều sản phẩm dán nhãn sai hoặc không rõ ràng về hàm lượng THC. Điều này làm tăng nguy cơ dùng quá liều ngoài ý muốn, đặc biệt với người trẻ và người mới sử dụng.

Số lượng trẻ em dưới 5 tuổi vô tình bị ngộ độc cần sa do ăn phải các sản phẩm thực phẩm chứa THC – đặc biệt là kẹo dẻo (gummies) – đã tăng 1.375% kể từ năm 2017.

Dù các sản phẩm chứa THC (tetrahydrocannabinol) được thiết kế dành riêng cho người trưởng thành từ 21 tuổi trở lên, ngày càng có nhiều trường hợp trẻ nhỏ ăn nhầm các loại bánh kẹo, đồ ăn chứa chất này tại nhà. Các bác sĩ nhi khoa tại Hoa Kỳ cảnh báo: tình trạng này dẫn đến các triệu chứng nghiêm trọng ở trẻ như mất thăng bằng, suy giảm vận động, rối loạn ý thức và khó thở.

Biểu hiện ngộ độc THC ở trẻ em có thể bao gồm: nói chậm, nói lắp, phản xạ chậm, cảm giác hoang tưởng, lo âu quá mức. Trong các trường hợp nặng, trẻ có thể bị co giật hoặc rơi vào trạng thái hôn mê.

Không chỉ ảnh hưởng đến trẻ nhỏ, một tổng quan nghiên cứu lớn cũng chỉ ra rằng: việc sử dụng cần sa – dưới bất kỳ hình thức nào – có liên quan đến việc tăng 29% nguy cơ nhồi máu cơ tim và tăng 20% nguy cơ đột quỵ, ngay cả với người trẻ không có tiền sử bệnh tim mạch.

Khuyến nghị cho phụ huynh: Nếu trong nhà có sử dụng thực phẩm chứa THC, hãy bảo quản ở nơi cao, kín đáo và có khóa an toàn, tương tự như với thuốc hoặc chất tẩy rửa độc hại. Chỉ một lần sơ suất cũng có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe và tính mạng của trẻ.

Sau khi thực phẩm chứa cần sa (cannabis edibles) được hợp pháp hóa tại Canada vào năm 2019, số học sinh sử dụng loại sản phẩm này đã tăng 43%. Nghiêm trọng hơn, tỷ lệ sử dụng cần sa nói chung tăng 26%, và tỷ lệ hút cần sa tăng 34%. Đồng thời, số lượng thanh thiếu niên sử dụng đồng thời cần sa và rượu cũng tăng 28%.

Một nghiên cứu từ Bệnh viện Nhi đồng SickKids ở Toronto ghi nhận 138 trẻ em nhập viện do ngộ độc cần sa. Trong số đó, 52 trẻ (tương đương 38%) phải nhập khoa hồi sức tích cực (ICU), và một trường hợp đã tử vong.

Tình hình tại Hoa Kỳ, cụ thể là ở bang California, cũng đáng lo ngại không kém. Một nghiên cứu dọc quy mô lớn được thực hiện tại Los Angeles cho thấy: những học sinh từng sử dụng bất kỳ sản phẩm cần sa nào vào lớp 11 có nguy cơ cao hơn trong việc bắt đầu sử dụng các chất ma túy bất hợp pháp khác trong vòng 12 tháng tiếp theo. Nghiên cứu chỉ ra rằng, hàm lượng THC và loại sản phẩm cần sa sử dụng đóng vai trò quan trọng trong việc dự đoán nguy cơ chuyển sang sử dụng các chất ma túy khác. Tất cả các hình thức sử dụng cần sa ở thanh thiếu niên—đặc biệt là dạng tinh chất (concentrates) và việc sử dụng nhiều loại sản phẩm cùng lúc—đều có liên quan đến khả năng cao bắt đầu sử dụng ma túy bất hợp pháp chỉ trong vòng một năm.

Nghiên cứu về các sản phẩm chứa cần sa dạng ăn uống như bánh nướng, kẹo và đồ uống, cũng như các hình thức sử dụng cần sa khác, hiện vẫn còn ở giai đoạn sơ khai. Việc thanh thiếu niên sử dụng các sản phẩm này dưới bất kỳ hình thức nào vẫn chưa được chứng minh là an toàn. Dựa trên khối lượng lớn tài liệu nghiên cứu gần đây về phơi nhiễm THC, cần giả định rằng việc sử dụng là nguy hiểm cho đến khi có bằng chứng ngược lại.

Não bộ của thanh thiếu niên vẫn đang trong quá trình phát triển, đặc biệt là các vùng liên quan đến khả năng ra quyết định, kiểm soát xung động và điều chỉnh cảm xúc. Việc phơi nhiễm THC thường xuyên có thể làm thay đổi quá trình phát triển não bộ, gây suy giảm khả năng học tập, trí nhớ và sự tập trung. Việc sử dụng THC từ sớm và với tần suất cao ở tuổi vị thành niên có liên quan mật thiết đến tỷ lệ cao hơn của trầm cảm, lo âu và các vấn đề sức khỏe tâm thần khác.

Não bộ ở độ tuổi vị thành niên đặc biệt dễ bị ảnh hưởng bởi nguy cơ nghiện và rối loạn sử dụng cần sa. Mặc dù việc ăn uống thuốc thường được xem là ít gây nghiện hơn so với tiêm, hút hoặc hít, nhưng vẫn có thể gây nghiện. Ngoài ra, người dùng cần sa thường kết hợp nhiều hình thức như sử dụng edibles, đồ uống chứa THC, và đôi khi cả rượu hay các chất gây nghiện khác. Các sản phẩm như kẹo dẻo (gummy) và nước uống chứa hàm lượng THC cô đặc có thể dẫn đến việc tiêu thụ quá liều ngoài ý muốn, gây độc tính và các tình huống khẩn cấp về hành vi.

Tác giả: Mark S. Gold M.D.

Dịch và hiệu đính: Phương Anh

Nguồn: Psychologytoday