Có Thực Sự Cần Học Trường Đại Học Top Đầu Mới Thành Công?

Câu chuyện từ một sinh viên trường top

Có người từng chia sẻ: “Nếu bạn không sinh ra trong gia đình có quyền thế hay giàu có, bạn sẽ dễ bị hỏi: tại sao chỉ học trường bình thường?”.
Thực tế, trong mắt nhiều người, tấm bằng từ Ngoại thương, Bách khoa, Y Hà Nội… vẫn được xem trọng hơn những trường ít tên tuổi. Nhưng liệu điều đó có đúng tuyệt đối?

Một trường hợp điển hình là một cậu học sinh từng mơ ước thi vào Công nghệ thông tin của một trường top đầu. Do điểm số không đủ, dưới định hướng của giáo viên và gia đình, cậu chọn ngành Kỹ thuật sinh học ở chính ngôi trường đó. Sau nhiều năm học tập và thậm chí lấy bằng Thạc sĩ, cậu mới nhận ra bản thân không phù hợp và quay trở lại đam mê ban đầu – CNTT.

Dù có nền tảng học tập tốt, cậu vẫn gặp khó khi cạnh tranh trong tuyển dụng. Tấm bằng trường top và thạc sĩ không đủ để lọt vào các công ty công nghệ hàng đầu. Trong khi đó, một người bạn khác – học trường ít danh tiếng – lại khởi nghiệp thành công trong lĩnh vực công nghệ.

Câu chuyện này đặt ra một câu hỏi quan trọng: Tên tuổi ngôi trường hay đam mê và kỹ năng của bản thân mới là yếu tố quyết định tương lai?

Việc lựa chọn một trường đại học top đầu luôn là niềm mơ ước của nhiều học sinh và phụ huynh, không chỉ vì danh tiếng mà còn bởi giá trị thực tế mà những ngôi trường này mang lại. Điều dễ nhận thấy nhất chính là chất lượng học tập và kỹ năng. Sinh viên được tiếp cận với chương trình đào tạo hiện đại, cập nhật thường xuyên theo tiêu chuẩn quốc tế, đảm bảo kiến thức luôn phù hợp với xu thế phát triển của xã hội. Các giảng viên thường là những chuyên gia hàng đầu, có công trình nghiên cứu uy tín hoặc trải nghiệm thực tiễn sâu sắc. Môi trường cạnh tranh khắt khe khiến sinh viên buộc phải chủ động, không ngừng nỗ lực, từ đó rèn luyện được khả năng phân tích, giải quyết vấn đề, quản lý dự án và giao tiếp hiệu quả – những kỹ năng mà nhà tuyển dụng luôn tìm kiếm.

Bên cạnh học thuật, mạng lưới quan hệ là giá trị không thể bỏ qua. Ở các trường top, cộng đồng sinh viên và cựu sinh viên vô cùng mạnh mẽ, trải rộng trong nhiều lĩnh vực và quốc gia khác nhau. Đây là nguồn lực quý giá, mở ra cơ hội networking, hợp tác nghiên cứu, khởi nghiệp, hoặc thậm chí là những cánh cửa nghề nghiệp khó tìm thấy ở môi trường bình thường. Chỉ cần một kết nối đúng lúc, sinh viên có thể tìm được thầy hướng dẫn, đối tác kinh doanh, hoặc cơ hội làm việc tại những tập đoàn lớn.

Một điểm nữa là giá trị thương hiệu. Tấm bằng từ các trường top đầu được xem như “tấm hộ chiếu” gia tăng lợi thế cạnh tranh trên thị trường lao động. Trong vòng lọc hồ sơ, cái tên trường đại học đôi khi chính là yếu tố tạo sự khác biệt giữa hàng trăm ứng viên có năng lực tương đương. Không những thế, việc tốt nghiệp từ một ngôi trường danh tiếng còn mang lại niềm tự hào cá nhân, là thành quả của quá trình học tập bền bỉ, và cũng là niềm vui lớn cho gia đình.

Ngoài ra, học ở trường top còn đem lại môi trường trải nghiệm toàn diện. Sinh viên thường được tham gia nhiều hoạt động ngoại khóa, CLB học thuật, các chương trình trao đổi quốc tế, hoặc thực tập tại doanh nghiệp lớn. Những trải nghiệm này không chỉ giúp sinh viên mở rộng tầm nhìn toàn cầu, mà còn rèn luyện bản lĩnh, sự linh hoạt và khả năng thích nghi trong môi trường đa văn hóa.

Tuy nhiên, đi kèm với lợi ích cũng là thách thức. Áp lực học tập ở các trường top là rất lớn. Sinh viên phải cạnh tranh với những bạn bè xuất sắc từ khắp nơi, đối mặt với kỳ vọng cao từ gia đình và xã hội. Không ít người rơi vào căng thẳng, lo âu, thậm chí khủng hoảng tâm lý vì sợ bị bỏ lại phía sau. Chính vì thế, việc học trường top không đồng nghĩa với việc đảm bảo thành công trọn vẹn, mà còn đòi hỏi khả năng cân bằng giữa học tập, sức khỏe tinh thần và định hướng nghề nghiệp cá nhân.

Nhìn chung, trường đại học top đầu không chỉ mang lại tri thức, kỹ năng và cơ hội nghề nghiệp, mà còn là bệ phóng cho sự phát triển toàn diện của sinh viên. Tuy nhiên, điều quan trọng là mỗi người phải biết tận dụng lợi thế, đồng thời chuẩn bị tinh thần để đối diện với những thử thách đi kèm.

Trong bối cảnh thị trường lao động ngày càng bão hòa, tấm bằng từ một trường đại học top đầu không còn là “tấm vé vàng” đảm bảo thành công như trước. Thực tế, nhà tuyển dụng hiện nay không chỉ nhìn vào tên trường hay điểm số, mà quan tâm nhiều hơn đến giá trị thực tiễn mà ứng viên mang lại. Điều này đồng nghĩa với việc sinh viên cần chứng minh năng lực thông qua nhiều yếu tố khác nhau.

Trước hết là kinh nghiệm thực tế: các kỳ thực tập, dự án học thuật, nghiên cứu khoa học hay những sản phẩm cá nhân đều có giá trị thể hiện khả năng vận dụng kiến thức vào công việc. Kế đến, kỹ năng mềm ngày càng trở thành tiêu chí quan trọng, từ giao tiếp, làm việc nhóm, quản lý thời gian cho đến khả năng thích ứng và tự quản lý bản thân. Ngoại ngữ, kỹ năng lãnh đạo và đạo đức nghề nghiệp cũng là những yếu tố giúp ứng viên nổi bật trong mắt nhà tuyển dụng.

Theo báo cáo của LinkedIn (2021–2022), tại Mỹ, tỷ lệ tin tuyển dụng không yêu cầu bằng đại học đã tăng từ 15% lên 20%. Tại Anh, con số này thậm chí tăng tới 90%. Những tập đoàn hàng đầu thế giới như IBM, Google hay Tesla đều khẳng định đặt năng lực thực tế lên trên bằng cấp. Đáng chú ý, có tới 92% lãnh đạo doanh nghiệp Mỹ cho rằng kỹ năng quan trọng hơn tấm bằng tốt nghiệp.

Tại Việt Nam, báo cáo của TopCV (2024–2025) cũng đưa ra bức tranh tương tự: 55% doanh nghiệp thừa nhận thiếu hụt nhân lực có kỹ năng cao, trong khi 50% gặp khó khăn trong việc giữ chân nhân tài vì cạnh tranh gay gắt. Những ngành nghề đang khát nhân lực nhất hiện nay là Công nghệ thông tin, Marketing số, Logistics và Kinh doanh quốc tế – các lĩnh vực mà bằng cấp chỉ mang tính chất tham khảo, còn năng lực thực tiễn mới quyết định sự thành công.

Có thể thấy, bằng cấp, kể cả từ trường top, chỉ đóng vai trò như một “tấm vé qua cửa” trong vòng lọc hồ sơ ban đầu. Thành công lâu dài trong sự nghiệp phụ thuộc chủ yếu vào nội lực của mỗi cá nhân, khả năng học hỏi liên tục và sự thích nghi trong một thế giới đầy biến động.

Trong xã hội hiện nay, nhiều bậc phụ huynh đặt ra kỳ vọng rằng con cái phải vào những trường đại học top đầu, học những ngành nghề được coi là “an toàn”, dễ xin việc và có tương lai ổn định. Họ tin rằng đó là con đường chắc chắn nhất để con có được cuộc sống tốt đẹp. Tuy nhiên, đằng sau sự kỳ vọng ấy, không ít học sinh đã đánh mất cơ hội được tự do khám phá năng lực, đam mê và cá tính thực sự của bản thân.

Thực tế cho thấy, khi bị buộc phải đi theo con đường mà cha mẹ vạch sẵn, nhiều sinh viên chỉ học để hoàn thành nghĩa vụ, chứ không còn sự hứng thú hay say mê với kiến thức. Điều này dẫn đến tình trạng học tập trong mệt mỏi, thiếu động lực phấn đấu, thậm chí bỏ dở giữa chừng. Không ít trường hợp sau khi tốt nghiệp còn rơi vào trạng thái khủng hoảng nghề nghiệp, mất phương hướng và phải bắt đầu lại từ con số không.

Một ví dụ điển hình là câu chuyện của một học sinh có ước mơ theo học ngành nhân văn, dự định sau khi tốt nghiệp sẽ tiếp tục nghiên cứu và học lên Tiến sĩ. Tuy nhiên, bố mẹ lại cho rằng ngành này “khó xin việc” và tương lai bấp bênh, nên ép em đăng ký ngành kinh tế – một lĩnh vực đang rất “hot” của trường top. Kết quả là suốt những năm đại học, em học tập trong sự chán nản, không tìm thấy ý nghĩa, và cuối cùng ra trường với một tấm bằng mà bản thân không thực sự gắn bó. Đam mê ban đầu bị bỏ lại, trong khi sự nghiệp thì mờ mịt.

Điều đó cho thấy một nghịch lý: giấc mơ học trường top đôi khi không phải giấc mơ của đứa trẻ, mà chính là giấc mơ dang dở hoặc sự kỳ vọng của cha mẹ. Trong khi đó, chính các em mới là người sẽ sống cả đời với nghề nghiệp mà mình lựa chọn. Nếu thiếu đi niềm say mê, các em sẽ rất khó có đủ kiên nhẫn và nghị lực để vượt qua những khó khăn trong học tập và công việc sau này.

Vì vậy, phụ huynh cần học cách trao quyền quyết định cho con trong việc chọn ngành, chọn trường, đồng thời đóng vai trò định hướng thay vì áp đặt. Sự tôn trọng này không chỉ giúp con tự tin hơn vào lựa chọn của mình, mà còn nuôi dưỡng động lực nội tại – yếu tố quan trọng nhất để các em kiên trì theo đuổi mục tiêu và gặt hái thành công lâu dài.

Một YouTuber nổi tiếng từng chia sẻ rằng: “Tấm bằng đại học chỉ là tấm vé cho bạn qua vòng CV. Muốn đi lâu dài, quan trọng nhất vẫn là nội lực bên trong.” Thực tế cũng chứng minh rõ điều này. Không ít sinh viên bước ra từ những trường đại học danh tiếng nhưng lại chật vật tìm việc, thậm chí thất nghiệp hoặc sớm rời khỏi thị trường lao động. Trong khi đó, nhiều sinh viên tốt nghiệp từ những trường ít tên tuổi hơn, nhưng lại biết cách tích lũy kỹ năng, rèn luyện tư duy thực tế và xây dựng trải nghiệm nghề nghiệp, đã nhanh chóng nổi bật và bứt phá trong sự nghiệp. Điều này cho thấy, bằng cấp chỉ là một trong nhiều yếu tố, chứ không phải “tấm vé vàng” đảm bảo thành công. Giá trị thật sự nằm ở khả năng học hỏi, sự thích nghi và bản lĩnh cá nhân của mỗi người trên hành trình nghề nghiệp.

Tác giả : Phương Anh

Tìm hiểu thêm tại : Career Passport