Giảm bớt khó khăn khi con quay trở lại trường học

Khi con trai cả của tôi, Edwin, bắt đầu học mẫu giáo, đó là một khoảng thời gian vô cùng căng thẳng và đầy thử thách. Lúc đó con tôi khoảng 3 tuổi, và đây là lần đầu tiên con ở trong một lớp học lớn như vậy. Là một đứa trẻ nhạy cảm và trầm lặng, Edwin đã rất buồn vào ngày đầu tiên. Con khóc và bám lấy tôi, và tim tôi như tan vỡ khi thấy bàn tay bé nhỏ của con vươn về phía tôi với đôi mắt đẫm lệ khi tôi rời đi. Không cần nói cũng biết, tôi cũng đã khóc. Rất nhiều. Nghi lễ buổi sáng như vậy kéo dài suốt vài tuần, thật sự khiến trái tim tôi đau nhói.

Mỗi sáng Edwin đều khóc khi phải xa tôi, và các cô giáo kể rằng con thường tự nhủ: “Mẹ luôn quay lại” để tự an ủi mình trong ngày. Nhìn con chật vật thích nghi, tôi mới thấu hiểu sâu sắc rằng việc giúp con giảm khó khăn khi quay trở lại trường học không chỉ cần thời gian, mà còn cần sự kiên nhẫn, yêu thương và đồng hành của cha mẹ.

Trải nghiệm với đứa con thứ hai của tôi, Charlie, thì hoàn toàn khác biệt. Ngay khi tôi đưa con đến lớp mẫu giáo, Charlie cười tươi, nắm tay cô giáo và đi luôn. Mỗi ngày, con thức dậy trong niềm vui, háo hức đến lớp và gặp cô giáo cùng bạn bè. Edwin rồi cũng đến được giai đoạn đó; chỉ là con cần thêm thời gian. Bây giờ—ở tuổi 10—con đã hoàn toàn thay đổi; con háo hức đến trường, ngay cả vào ngày đầu tiên của năm học mới, đầy mong chờ về những điều thú vị đang chờ đón. Nhưng như tôi đã nói, điều đó cần thời gian.

Ngày đầu tiên đi học có thể rất khó khăn đối với một số trẻ em – và cả một số phụ huynh. Tại sao có những đứa trẻ gặp khó khăn, trong khi những đứa trẻ khác lại dễ dàng vượt qua? Và các cha mẹ có thể làm gì để quá trình chuyển tiếp này trở nên dễ dàng hơn – đối với cả con cái lẫn chính bản thân mình? Tôi hy vọng khoa học có thể giúp tìm ra câu trả lời.

Điều đầu tiên cần nhớ là trẻ em có tính cách riêng của mình – hay còn gọi là khí chất – ngay từ khi mới sinh, và khí chất này có thể đóng vai trò quan trọng trong việc trẻ có gặp khó khăn hay dễ dàng vượt qua một sự chuyển đổi mới, như ngày đầu tiên đi học. Khí chất là cách cá nhân phản ứng về mặt cảm xúc với môi trường xung quanh. Một loạt nghiên cứu lâu đời cho thấy khí chất có thể được nhận biết từ khi trẻ mới 4 tháng tuổi. Khí chất này được đo lường bằng cách cho trẻ sơ sinh tiếp xúc với một vài món đồ chơi đơn giản, chẳng hạn như một chiếc vòng treo có nhiều con vật lủng lẳng, và quan sát cách trẻ phản ứng.

Bài thử đơn giản này đã cho kết quả khá nhất quán rằng những em bé cảm thấy quá tải hoặc bị căng thẳng khi nhìn thấy chiếc vòng treo thường sẽ trở nên nhút nhát hơn khi lớn lên (Kagan, 1997). Những em bé này đặc biệt nhạy cảm với bất kỳ sự thay đổi nào trong môi trường, và có thể dễ bị xáo trộn bởi ngay cả những hoạt động thường nhật nhất – như tiếng chuông cửa vang lên hoặc việc thay tã. Ngược lại, những em bé phản ứng tích cực với những thay đổi này, hoặc không phản ứng gì cả, thường có xu hướng trở nên hòa đồng khi bước vào tuổi mẫu giáo. Nếu con bạn có khí chất nhạy cảm hơn, hoặc phản ứng tiêu cực với sự thay đổi trong môi trường hoặc thói quen hàng ngày, thì con có thể gặp khó khăn khi chuyển tiếp sang đi học, giống như Edwin đã từng trải qua.

Nhưng không chỉ những đứa trẻ học mẫu giáo hay lớp một mới gặp khó khăn. Bất kỳ một năm học mới nào cũng có thể gây khó khăn và lo lắng cho trẻ. Điều này đặc biệt đúng với những học sinh bước vào trung học phổ thông lần đầu tiên. Các nghiên cứu cho thấy việc chuyển tiếp vào bậc trung học phổ thông có thể gây khó khăn và có liên quan đến cảm giác lo âu, trầm cảm, và thậm chí là cô đơn. Giáo viên trung học có thể không còn hỗ trợ học sinh như trước nữa (ít nhất là theo góc nhìn của tuổi teen), và quả thật, các thiếu niên thường đánh giá là giáo viên trung học phổ thông giúp đỡ ít hơn so với những năm học trước (Benner, 2011).

Vậy chúng ta có thể làm gì để giảm bớt căng thẳng trong ngày đầu tiên đi học? Với những đứa trẻ nhỏ nhất, điều quan trọng là phải nhớ rằng trẻ ở độ tuổi mẫu giáo vẫn gặp khó khăn khi kiểm soát cảm xúc – nhất là cảm xúc tiêu cực. Khi lo lắng về việc đi học, trẻ có thể không tự trấn an được bản thân và sẽ cần rất nhiều sự hỗ trợ cùng những lời động viên từ người chăm sóc. Điều này đặc biệt đúng với những trẻ có khí chất nhạy cảm, dễ phản ứng mạnh – những em bé dễ bị căng thẳng hơn khi phải đối mặt với sự thay đổi. Tuy nhiên, tin tốt là chính việc được ở trong một lớp học lại có thể giúp các bé cải thiện khả năng giao tiếp xã hội trong tương lai. Thực tế, đã có bằng chứng cho thấy những tương tác tích cực với bạn bè tại nhà trẻ có thể khiến bất kỳ đứa trẻ nào trở nên hòa đồng hơn theo thời gian (Almas et al., 2011).

Bất kể con bạn bao nhiêu tuổi, vấn đề cốt lõi của việc chuyển lớp học là trong vài tuần hoặc vài tháng đầu khi trẻ dần làm quen với xung quanh, trẻ phải rời khỏi một thói quen quen thuộc, dễ đoán, để bước vào một môi trường hoàn toàn mới. Điều này đặc biệt khó khăn với những trẻ có khí chất nhạy cảm – bởi chính sự thay đổi khó đoán là điều khiến các em phản ứng mạnh (Benner, 2011). Một điều bạn có thể làm là giúp trẻ biến điều “khó đoán” thành “dễ đoán” hơn. Hãy trò chuyện với con về những điều có thể xảy ra trong ngày đầu tiên đi học; thậm chí, nếu có thể, bạn hãy xin phép cho con đến tham quan lớp học trước để con làm quen. Hãy tập trung nói với con về những cơ hội mới – những hoạt động thú vị, những môn học mới, những người bạn mới. Khi xem một sự thay đổi là một cơ hội thay vì một điều đáng sợ, trẻ sẽ cảm thấy mạnh mẽ và tích cực hơn – vì vậy, việc giúp trẻ nhìn nhận thay đổi theo hướng này có thể rất hữu ích (Benner, 2011).

Cuối cùng, ngày đầu tiên đi học có thể sẽ mang đến nước mắt và những nỗi lo – nhưng đó là điều mà tất cả chúng ta đều đã từng vượt qua khi còn bé, và cũng là điều mà chúng ta sẽ cùng con mình vượt qua với tư cách là cha mẹ. Hãy nhớ rằng, không có vấn đề gì nếu trẻ hơi nhút nhát hoặc cần nhiều thời gian hơn để làm quen với những điều mới mẻ. Một số trẻ chỉ đơn giản là cần thời gian để thích nghi trước khi sẵn sàng tham gia và tận hưởng môi trường mới. Và chẳng bao lâu nữa, môi trường mới đầy lạ lẫm và khó đoán kia sẽ trở nên quen thuộc – cả với bạn, và với con bạn.

Biên dịch: Trần Kiều Phong

Nguồn

Benner, A. D. (2011). The transition to high school: Current knowledge, future directions. Educational Psychology Review, 23(3), 299–328.

Almas, A. N., Degnan, K. A., Fox, N. A., Phillips, D. A., Henderson, H. A., Moas, O. L., & Hane, A. A. (2011). The relations between infant negative reactivity, non‐maternal childcare, and children’s interactions with familiar and unfamiliar peers. Social Development, 20, 718–740.

Kagan, J. (1997). Temperament and the reactions to unfamiliarity. Child Development, 68, 139–143.

Nguồn : Psychologytoday